Yayımlandığı Yer : https://www.dunya.com/kose-yazisi/rekabet-kurulu-kararlari-ve-uyum-compliance/618160

Çin Halk Cumhuriyeti Rekabet Otoritesi tarafından Alibaba Group Holding Ltd. şirketine hakim durumunu kötüye kullanmak suretiyle haksız rekabet yapması nedeniyle 2,8 milyar ABD Doları tutarında para cezası verildiği 09 Nisan 2021 tarihinde açıklanmıştır.[1]

Türkiye Cumhuriyeti Rekabet Otoritesi de (Rekabet Kurulu) geçen dönem içerisinde yürüttüğü soruşturmalar neticesinde örneğin MDF ve yonga levhası sektöründe, turizm, gıda ve lojistik sektöründe faaliyet gösteren bazı teşebbüsler hakkında aralarında anlaşmak suretiyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiklerine ve bu ihlal nedeniyle aynı kanunun 16. maddesi uyarınca milyonlarca Türk Lirası idari para cezasına karar vermiştir.[2] Kararlar aleyhine gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemeleri’nde dava açılabilmektedir. Ancak Rekabet Kurulu kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması kararların uygulanmasını ve idari para cezalarının takip ve tahsilini de durdurmamaktadır.[3]

Rekabet Kurulu’nu da bünyesinde bulunduran Rekabet Kurumu; kartelleşmeyi ve tekelleşmeyi engellemek, tüketici faydasını artırmak, piyasa mekanizmasının sağlıklı bir şekilde işlemesine katkı sağlamak, uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkıda bulunmak, giriş engellerini azaltarak yatırım ortamının sağlıklı işlemesini temin etmek misyonuna sahiptir.[4] Rekabet Kurumu bu misyonunu başarıyla yerine getirmektedir. Kurum görevini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi kurumun nihai kararını etkilemek amacıyla emir ve talimat verememektedir.[5]

İdari para cezası alan teşebbüsler ise piyasada mal ve hizmet üreten, pazarlayan ve satışını yapan, istihdam yaratan, ihracat yaparak ülkemize döviz girdisi sağlayan, gayri safi milli hasılamıza önemli katkılarda bulunan girişimlerdir.

Kamu yararına uygun olarak tüketiciyi korumak, Rekabet Kurulu’nun ve yargı organlarının iş yükünü artırmamak, ekonomimiz içinde yer alan sektörleri cezai yaptırımlardan korumak, teşebbüslerimizi desteklemek, çağdaş piyasa ekonomisinin temel şartı olan serbest rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı hukuka aykırı davranışlara önceden (ex ante) mani olmak alınacak bazı tedbirlerle mümkün olmaktadır.

Bu tedbirlerden en önemlisi teşebbüslerce oluşturulacak Uyum (compliance) sistemidir. Türk hukuk doktrininde yeni bir kavram olan Uyum’un (compliance) anlamı; bir teşebbüste tüm iş ve işlemlerin Rekabet Hukuku dahil tüm hukuk kurallarına uygun olması ile çalışanların hukuk kurallarına uygun hareket etmelerini sağlamak ve gözetmektir.[6] Uyum’un bir teşebbüste muhtemel hukuka aykırılıkları önleme (prevent), mevcut hukuka aykırılıkları tespit etme (detect) ve tespit edilen hukuka aykırılıklara tepki/reaksiyon gösterme (respond) şeklinde üç ana işlevi bulunmaktadır.[7]

Bu işlevlerden teşebbüsler için en önemlisi hukuka aykırılıkları daha oluşmadan önce önleme işlevidir. Bu işlev sayesinde teşebbüsler örneğin Rekabet Hukuku bakımından herhangi bir ihbara, şikâyete maruz kalmayacak, Rekabet Kurulu’nca yapılacak ön araştırma ve soruşturmalarda yazılı savunma, sözlü savunma gibi zaman, emek ve para sarfına neden olacak zahmetlerden kurtulacaklardır. Ayrıca hukuka aykırılıkları önleme işlevi teşebbüslerin yüksek para cezası alma, tazminat ödeme ve itibar kaybı gibi risklerini de en aza indirecektir.

Uyum’un (compliance) hukuka aykırılıkları önleme işlevini etkin kılmak maksadıyla teşebbüs içerisinde Uyum Sistemi (compliance system) oluşturmak gerekmektedir. Uyum Sistemi dahilinde alınacak önlemler Uyum Programı altında planlanmalı ve bu programı yürütecek bir Uyum Organizasyonu/Uyum Teşkilatı oluşturulmalıdır. Bu organizasyon, teşebbüsün büyüklüğüne ve oluşabilecek hukuka aykırılık risk durumuna göre atanacak bağımsız bir veya birden çok Uyum Görevlisi tarafından teşkil edilecektir. Örneğin Facebook, Inc. hukuka aykırı davranış nedeniyle pek çok kez ceza almasına rağmen kuruluşundan beri ilk defa Ocak 2021’de Uyum Görevlisi (Uyum Müdürü – CCO) ataması yapmıştır.[8] Bu teşkilat ile teşebbüsün en üst kademesinden en alt kademesine kadar her kademedeki faaliyetler gözetilebilecek ve her kademeye gerektiğinde hukuka uygun davranma konusunda danışmanlık yapılacaktır.

Hazırlanacak Uyum Programının içeriği de teşebbüsün faaliyet alanı, büyüklüğü, piyasa içindeki yeri ve maruz kalabileceği riskler gibi kıstaslara göre farklı olabilecektir. Ancak Uyum Programlarının belirli asgari unsurları da karşılaması gerekir. Örneğin her Rekabet Hukuku Uyum Programında yasaklanan faaliyetlerden kaçınmak maksadıyla;

– Rakip teşebbüslere karşı nasıl davranılacağı,

– Tedarikçi firmalara karşı ve müşterilere karşı davranış kuralları,

– Birleşme ve devralmalarda nelere dikkat edileceği,

– Teşebbüs birlikleri toplantı gündem maddelerinin yasaklı faaliyetler bakımından kontrolü, teşebbüs birlik toplantılarında hangi hususları konuşmaktan kaçınılacağı,

– Rekabet Kurulunun yapacağı yerinde incelemelerde dikkat edilecek hususlar gibi konular yer almalıdır.

Rekabet Hukukuna aykırı davranma nedeniyle cezai yaptırımlara maruz kalmamak, zaman, emek ve para israfı riskinden korunmak ve teşebbüsün itibarını korumak için Rekabet Hukuku Uyum Programında yer alan konularda teşebbüsün üst düzey yöneticileri dahil tüm kademelerdeki yöneticilerini ve çalışanlarını eğitmek, eğitimleri belirli periyotlarla tazelemek ve teşebbüste Uyum (compliance) kültürünü yerleştirmek ve idame ettirmek gerekmektedir.

Alibaba Group Holding Ltd. Çin Halk Cumhuriyeti Rekabet Otoritesi (The State Administration for Market Regulation) tarafından 2,8 milyar ABD Doları cezayı almasını müteakip hukuka uyum maksadıyla iyi bir Uyum (compliance) sistemi kurduklarını açıklamış ve Hong-Kong borsasında işlem gören paylarının değeri yükselmiştir.[9]

Facebook ve Alibaba Group örneğinde olduğu gibi, Uyum (compliance) sistemi tesis etmek için bizim teşebbüslerimizin de henüz geç kalmadığını bildirmek isterim.

Kaynakça

[1] http://www.chinadaily.com.cn/a/202104/11/WS6072cfc2a31024ad0bab4b92.html.
[2] https://www.rekabet.gov.tr/tr/Sayfa/Duyurular/nihai-karar-aciklamalari/tefhim-duyurulari.
[3] 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun md. 55, f. 2.
[4] https://www.rekabet.gov.tr/tr/Sayfa/Kurumsal/misyon-ve-vizyonumuz.
[5] 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun md. 20, f. 3.
[6] Yaşar, Tuğçe Nimet: Anonim Şirketler Hukukunda “Uyum” (Compliance), İstanbul 2020, s. 18.
[7] Yaşar, s. 384; Yaşar, Tuğçe Nimet/Songur, Damla: Anonim Şirketlerde Rekabet Hukuku Uyum (Compliance) Programının Oluşturulması ve İşlevleri, Batider 2020, C. XXXVI, S. 4, s. 92.
[8] https://www.forbes.com/sites/jackkelly/2021/02/01/facebook-hires-its-first-chief-compliance-officer-to-deal-with-angry-lawmakers-regulatory-pressures-privacy-concerns-and-antitrust-lawsuits/?sh=200728933054.
[9] http://www.chinadaily.com.cn/a/202104/12/WS6073a655a31024ad0bab4d1d.html.